Mandat to nie zawsze punkty karne

Popełniając najpopularniejsze wykroczenia drogowe, kierowca zazwyczaj jest karany mandatem i punktami karnymi. Ta procedura jest tak standardowa i powszechna, że niemal każdy kierowca ją zna, a wielu kierowców przechodziło ją już kilka razy… Zastanawialiście się jednak, w jakim celu punkty karne zostały wprowadzone do polskiego systemu prawnego? I od czego zależy, kiedy dostajemy mandat z punktami, a kiedy bez?

Katalog sankcji

Naruszenie przepisów w ruchu drogowym, w zależności od skutków jakie wywołuje,  może stanowić przestępstwo bądź wykroczenie drogowe.  Skutki mniej znaczne dotyczą wykroczeń opisanych w kodeksie wykroczeń (k.w.), za które Ustawodawca przewidział kary (areszt, ograniczenie wolności, grzywna, nagana – art. 18 k.w.), środki karne (zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek przedmiotów, nawiązka, obowiązek naprawienia szkody, podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób, inne – art. 28 k.w.) oraz środki oddziaływania wychowawczego, przejawiające się w tym, że w stosunku do sprawcy czynu można poprzestać na zastosowaniu pouczenia, zwróceniu uwagi, ostrzeżeniu lub na zastosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego - art. 41. k.w.). 

Jak widać, pole wykroczeń drogowych Ustawodawca obsiał dość obszernie rozmaitymi sankcjami.  Jednak według Ustawodawcy musiały być one niewystarczające, skoro do tego wachlarza możliwości dodał jeszcze punkty karne.

O czym pisaliśmy już wcześniej w tekście 

"Mandat, idmowa przyjęcia, wezwanie i wyrok a punkty karne"

https://anuluj-mandat.pl/blog/post/mandat-odmowa-przyjecia-wezwanie-i-wyrok-a-punkty-karne 

Po co ta prawna hybryda?

Ustawodawca zapewne dostrzegał, że wielu sprawców nakładane na nich grzywny miało za nic. Wprowadzenie punktów karnych miało zatem w zamierzeniu sprawić, że kierowcy przestaną bagatelizować popełnione wykroczenia drogowe i zaczną się liczyć z możliwością utraty prawa jazdy, bo do tego prowadzi przecież przekroczenie określonych prawem limitów.

Próbę osiągnięcia tego celu Ustawodawca podjął środkiem prawnym o niewspółmiernie skomplikowanej naturze prawnej w porównaniu do celu, jakiemu ma on służyć. Z jednej bowiem strony bez wykroczenia i przyjęcia mandatu nie można przypisać punktów karnych. Co więcej, zgodnie z prawem o ruchu drogowym[1] to Policja (nie starosta czy inny organ) prowadzi ewidencję kierowców, następnie określonemu naruszeniu przypisuje odpowiednią liczbę punktów i wpisuje do odpowiedniej ewidencji[2]. Z drugiej zaś strony zaskarżanie punktów karnych odbywa się na drodze administracyjnej. Skutek kumulacji punktów karnych (przekroczenie limitów – 20 pkt bądź 24 pkt[3]) powoduje wydanie decyzji przez starostę w trybie administracyjnym. Ustawodawca łączy tu zatem dwa reżimy prawne (karny i administracyjny), wskutek czego punkty karne stają się środkiem prawnym hybrydowym, a ten dualizm natury negatywnie wpływa na stosowanie prawa w praktyce. Negatywnie ocenić należy również to, że punkty karne są przypisane „na sztywno” do danego wykroczenia, co nie zawsze jest przejawem racjonalnego działania Ustawodawcy.

Tyle samo punktów

Przykładowo dość ciężkie i niestety wciąż popularne przestępstwo (tak – przestępstwo) drogowe to kierowanie pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, ścigane na podstawie art. 178a § 1 lub 4 kodeksu karnego, za popełnienie którego przypisuje się maksymalną ilość - 10 punktów karnych. Jest to racjonalne, gdyż osoba pod wpływem alkoholu z oczywistych względów uznana być musi jako stanowiąca realne zagrożenie dla innych uczestników ruchu. Kierowca wsiadając do auta „po kielichu”, czy będąc „wczorajszym” ma zazwyczaj świadomość, że popełnia przestępstwo.

Taką samą liczbę punktów karnych (10) Ustawodawca przypisuje również za popełnienie szeregu wykroczeń. Pamiętać trzeba, że z natury swojej wykroczenia Ustawodawca postrzega jako lżejsze od przestępstw naruszenia przepisów. Dlaczego w takim razie zrównuje je ze sobą przypisywaną liczbą punktów karnych? Uwaga ta dotyczy takich wykroczeń jak np.: nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na przejściu dla pieszych (art. 90 albo 86 § 1 lub 2 k.w), wyprzedzanie na przejściach dla pieszych i bezpośrednio przed nimi (art. 97, 90 albo 86 § 1 lub 2 k.w.), czy też przekroczenie prędkości powyżej 50 km/h (art. 92a k.w. albo art. 97 k.w).

 Najbardziej chyba razi zestawienie powołanego przestępstwa z przekroczeniem prędkości powyżej 50 km/h. Ustawodawca traktuje bowiem identycznie kierowcę będącego pod wpływem alkoholu, jak i tego, który w środku nocy na pustej autostradzie, przy świetnych warunkach drogowych porusza się z prędkością 200 km/h, nie zagrażając innym uczestnikom ruchu. Wynika to stąd, że punkty karne przypisane są do wykroczenia (przestępstwa) drogowego „na sztywno” i nie ma tu możliwości żadnej manipulacji czy pola do odstępstwa.

Kiedy mandat, kiedy punkty

Ta uwaga dotyczy również nieprzyjęcia mandatu, a uprawomocnienia się go dopiero w wyniku orzeczenia sądu karnego. Sąd uznając kierowcę winnym popełnienia zarzucanego mu wykroczenia drogowego nie jest związany wysokością grzywny wpisanej przez funkcjonariusza Policji na mandacie, a grzywnę może orzec nawet w wysokości do 5000 zł. Nie orzeka tu o punktach karnych, bo one przypisane są do czynów karalnych z mocy prawa i aktualizują się „same” z datą popełnienia wykroczenia (nie z datą orzeczenia, ani z datą wpisu do ewidencji). W związku z tym w sytuacji gdy np. w okresie od 5 maja 2015 r. do 3 lutego 2016 r. kierowca miał zgromadzone 18 punktów, a 3 marca 2016 r. popełnił wykroczenie warte 10 punktów karnych, to najprawdopodobniej prawo jazdy zostanie mu zatrzymane ze względu na przekroczenie 24 punktów karnych, bez względu na to kiedy Sąd rozpozna sprawę.

            Rola Sądu karnego przesądza bowiem o losach wykroczenia. Z chwilą uznania jego popełnienia (czyli przyjęcia mandatu bądź najpóźniej – orzeczenia sądu[4]) punkty przypisywane są z mocy prawa. Nie oznacza to jednak, że liczba punktów wpisana na mandacie zgadza się zawsze z liczbą punktów uwidocznioną w ewidencji. Najczęstszy tego powód to błąd Policjanta.

Rozbieżność punktów na mandacie w porównaniu do ewidencji

W razie zaistnienia takiego stanu rzeczy należy kwestionować wpisy w ewidencji i żądać usunięcia rozbieżności pomiędzy sumą punktów wynikającą z mandatów, a sumą punktów uwidocznioną w rejestrze. Należy tu skorzystać z możliwości wystąpienia do Komendanta Wojewódzkiego Policji, jeśli Komendant odmówi dokonania korekty – przysługuje skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. W przypadkach spornych to zatem sąd administracyjny będzie  stwierdzał nieprawidłowość dokonanego wpisu do wspomnianej wyżej ewidencji. Inny organ administracyjny, w toku prowadzonego przez siebie postępowania, takich kompetencji nie posiada i jest związany treścią danych zawartych w ewidencji (tak też: Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Krakowie z 2014-02-12, III SA/Kr 870/13).

Mandat karny i 0 punktów

W myśl art. 98 § 3 KPW mandat karny kredytowy staje się prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego. Przyjęcie mandatu oznacza przyznanie się sprawcy do winy i prawomocne zakończenie postępowania. Wpis punktów do ewidencji ma jedynie charakter techniczny, będący konsekwencją naruszenia przepisów ruchu drogowego, a o ich naliczeniu nie decyduje wystawiający mandat policjant lub sąd, lecz są one przypisywane z mocy prawa do poszczególnych naruszeń[5] .

Za niektóre naruszenia Ustawodawca przewiduje dodatkową sankcję w wysokości 0 punktów karnych. Są to przykładowo takie wykroczenia jak[6]:

Kierowanie pojazdem:

- pomimo orzeczonego przez sąd zakazu prowadzenia pojazdu (art. 244 k.k.)

- nie mając do tego wymaganych uprawnień (art. 94 §1 k.w., art. 87 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 88 lub art. 95 p.r.d.)

- nie mając przy sobie wymaganych dokumentów  (art. 95 k.w.) - patrz obrazek na początku tego artykułu

Jak widać są to wykroczenia formalne, dotyczące uprawnień i dokumentów.

Brak punktów karnych również dotyczy m.in.:

- jazdy wzdłuż po chodniku lub przejściu dla pieszych

- naruszenia obowiązku zatrzymania pojazdu w takim miejscu i na taki czas, aby umożliwić pieszym swobodny dostęp do pojazdów komunikacji publicznej lub na chodnik -w przypadku braku wysepki dla pasażerów na przystanku     

- przejeżdżania przez przejazd kolejowy pojazdu lub zespołu pojazdów o długości przekraczającej 10 m i niemogących rozwinąć prędkości powyżej 6 km/h bez uprzedniego upewnienia się, że w czasie potrzebnym na przejazd nie nadjedzie pociąg, lub bez uzgodnienia czasu przejazdu z dróżnikiem kolejowym

- naruszenia zakazu holowania

- naruszenia przepisów dotyczących jazdy w zorganizowanych kolumnach,

- wjeżdżania na pas między jezdniami         

- używania pojazdu w sposób zagrażający bezpieczeństwu osoby znajdującej się w pojeździe lub poza nim      

- umieszczenia na pojeździe znaku określającego inne państwo niż to, w którym pojazd został zarejestrowany

-oddalenia się kierującego od pojazdu, gdy silnik jest w ruchu

- używania pojazdu w sposób powodujący uciążliwości związane z nadmierną emisją spalin do środowiska lub nadmiernym hałasem

- pozostawienia pracującego silnika podczas postoju na obszarze zabudowanym 

- używania opon z umieszczonymi w nich na trwale elementami przeciwślizgowymi       

- używanie łańcuchów przeciwślizgowych na oponach na drodze niepokrytej śniegiem

- nieprawidłowego umieszczenie ładunku na pojeździe

- niezabezpieczenia ładunku umieszczonego na pojeździe przed zmianą położenia lub wywoływaniem nadmiernego hałasu   

- przewożenia ładunku o odrażającym wyglądzie lub wydzielającego odrażającą woń - bez odpowiedniego zabezpieczenia

- ciągnięcia przyczepy o rzeczywistej masie całkowitej większej niż dopuszczalna w odniesieniu do określonego rodzaju pojazdu ciągnącego

- palenia tytoniu lub spożywania pokarmów w czasie jazdy przez kierującego przewożącego osobę pojazdem silnikowym

- innych naruszeń prawa drogowego

Z powyższych rozważań wysnuć można następujące wnioski:

1. Mandat pełni rolę mocno represyjną, jest bowiem rodzajem grzywny wymierzanym po to, by kierowca odczuł dolegliwość w postaci uszczuplenia swojego portfela.
2. Punkty karne pełnią raczej funkcję prewencyjną – w zamierzeniu mają wzmagać powściągliwość u kierowców, zwiększenie uwagi na jazdę zgodną z przepisami i eliminować z kręgu kierowców, choćby czasowo, osoby, które notorycznie łamią przepisy w ruchu drogowym
3. Jednym ze środków karnych jest zatrzymanie prawa jazdy, do orzeczenia którego właściwy jest Sąd karny. Przekroczenie liczby punktów prowadzi w istocie do tego samego efektu, tj. odebrania uprawnień w trybie administracyjnym. W związku z tym nasuwa się pytanie: czy taka „furtka prawna”, którą Ustawodawca sam sobie kreuje jest zgodna z prawem, skoro dwa systemy prawne (karny i administracyjny) mogą doprowadzić do utraty możliwości kierowania pojazdem? Zostawić tu trzeba pole do odpowiedzi dla każdego czytelnika, zgodnie z jego własną oceną.
4. Punkty karne są przypisane do wykroczeń z mocy prawa. Z tego punktu widzenia logiczną konsekwencją przyjęcia takiego rozwiązania jest przypisywanie różnym wykroczeniom różnej liczby punktów karnych, w zależności od rozmiaru wykroczenia.
5. Niektóre punkty karne są przypisane „na wyrost” i powodują niesprawidliwe traktowanie kierowców (sprawcy przestępstw są traktowani w niektórych przypadkach na równi ze sprawcami wykroczeń).
6. Zerowa liczba punktów karnych dotyczy bądź wykroczeń formalnych, bądź ocennych (np. zbyt obrzydliwy towar w załadunku), bądź o najlżejszych skutkach materialnych. Generalną zasadą jest tu zwiększająca się liczba punktów w odniesieniu do rozmiaru wykroczenia.
7. Liczby punktów karnych nie można negocjować, a przypisywane są one z mocy prawa w momencie przyjęcia mandatu bądź orzeczenia przez Sąd Karny. Oznacza to, że brak mandatu uniemożliwia przypisanie punktów, a przecież zawsze – w razie kontroli – można prosić o pouczenie…

Podsumowując stwierdzić trzeba, że punkty karne to niezbyt udana konstrukcja prawna, budząca wiele wątpliwości nie tylko jeśli chodzi o cel ich stosowania, ale również charakter prawny, który dotyka dwóch prawnych światów: karnego i administracyjnego. Przypisanie punktów automatycznie do danego wykroczenia powoduje wątpliwości w sprawiedliwym traktowaniu kierowców przez Ustawodawcę, tzn. karaniu podobnie za zupełnie odmienne czyny zabronione. Co więcej, przekroczenie określonej liczby punktów prowadzi do takiego samego celu jak jeden wymienionych wyżej środków karnych, choć formalnie dzieje się to na drodze administracyjnej. Pokazuje to, jak bardzo Ustawodawca musi nie ufać polskim kierowcom, skoro może uniemożliwić im prowadzenie pojazdów korzystając aż z dwóch reżimów prawnych.

Punkty karne w zamierzeniu miały być bronią wymierzoną w piratów drogowych. W praktyce często dolegliwość dotyczy zawodowych kierowców, kurierów, taksówkarzy itp., u których utrata prawa jazdy oznacza też utratę pracy.

Wierzyć zatem trzeba, że na tym polegał cel Ustawodawcy, że poruszone tu problemy Ustawodawca dostrzega i już pracuje nad ich naprawieniem!

PG Anuluj-Mandat.pl

We wszystkich opisanych sprawach świadczymy tanią i skuteczną pomoc prawną. Skontaktuj się z naszymi prawnikami indywidualnie

https://anuluj-mandat.pl/advice 

[1] Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U.2012.1137 j.t.)

[2] art. 130 prawa o ruchu drogowym – p.r.d

[3] Art. 135. p.r.d) - przekroczenie przez kierującego pojazdem liczby 24 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego,                     art. 135 p.r.d  h) przekroczenie przez kierującego pojazdem w okresie 1 roku od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy liczby 20 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego lub stwierdzenia, na podstawie prawomocnych rozstrzygnięć, że w okresie 2 lat od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy popełnił on przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub trzy wykroczenia określone w art. 86 § 1 lub 2, art. 87 § 1, art. 92a w przypadku przekroczenia dopuszczalnej prędkości o ponad 30 km/h lub art. 98 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń (Dz.U. z 2013 r. poz. 482, z późn. zm.[369])

[4] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2012-06-01, I OSK 225/12: „Mylne jest wnioskowanie, że redukcja punktów karnych nie powinna być wiązana z datą wykroczeń, lecz datą wpisu punktów karnych do ewidencji”.

[5] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Szczecinie z 2015-02-12, II SA/Sz 880/14

[6] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie postępowania z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego z dnia 25 kwietnia 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 488) Załącznik 1. Wykaz naruszeń przepisów ruchu drogowego i liczba punktów odpowiadająca tym naruszeniom