08
05.2015

Przeszukanie samochodu i kontrola osobista przez Policję, ITD i Straż Miejską




Taki list...
 
Sprawa przeszukań podczas kontroli drogowej lub na parkingu.
Ostatnio funcjonariusze poprosili abym im pokazał zawartość bagażnika i schowków samochodu swoimi rękami, pokazałem, bo nic tam nie było, ale czy mogę odmówić zgodnie z prawem? Czy policjant może bez żadnego powodu nakazać mi wyjaść z auta i dokonać na mnie rewizji osobistej? 

Postanowiliśmy odpowiedzieć na te pytania Czytelnika

 

 

Źródła:

  1. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. 1990 nr 30 poz. 179 ze zm.),
  2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. 2005 nr 141 poz. 1186),
  3. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997 nr 89 poz. 555 ze zm.),
  4. Ustawa z dnia 26 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2014 poz. 1199 ze zm.),
  5. Ustawaz dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dz. U. 1997 nr 123 poz. 779 ze zm.)
  1. Ustawa z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1414 ze zm.),
  2. Rozporządzenie ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej z 23 lipca 2013 r. w sprawie kontroli przewozu drogowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 1064),
  3. Ustawa z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012, poz. 1137 ze zm.).

Standardowa procedura podczas kontroli drogowej wygląda typowo – jesteśmy poproszeni o okazanie prawa jazdy, dowodu rejestracyjnego i innych dokumentów. Często poddawani jesteśmy też kontroli stanu trzeźwości jako kierujący, a także samochód zostaje sprawdzony pod względem technicznym. Jednak co w sytuacji kiedy policjant poprosi nas o otwarcie bagażnika? Czy mamy obowiązek się na to godzić? Jakie przesłanki powinny zaistnieć aby taka czynność uznana była za w pełni prawną?

 

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, policjant ma prawo sprawdzić zawartość naszego bagażnika (a my co do zasady nie powinniśmy się temu sprzeciwiać), jednakże tylko i wyłącznie w sytuacji gdy uzasadnia swą czynność podejrzeniem. Jeśli jesteśmy pewni tego, że funkcjonariusz wykonuje to bezprawnie (nie zaistniały żadne okoliczności uzasadniające podejrzenie popełnienia przestępstwa) powinniśmy zażądać sporządzenia protokołu z tej czynności. Każda czynność dokonana podczas kontroli winna być zaprotokołowana – tak więc przysługuje prawo do żądania sporządzenia protokołu z danej czynności funkcjonariusza.

W protokole przeprowadzonej czynności powinny zostać wskazane informacje odnośnie:

- czasu i miejsca,

- dane uczestników,

- przyczyna i przebieg kontroli,

- a także spis przedmiotów, które zostały znalezione i jakie czynności zostały wobec nich podjęte.

 

My, jako uczestnicy w/w kontroli możemy zgłosić wszelkie zarzuty, które będziemy mieli w odniesieniu do treści sporządzonego protokołu. Co istotne, nie podpisujmy niczego zanim nie zapoznamy się z treścią protokołu – ponadto, warto go przeczytać ze zrozumieniem, bowiem wszelkie zastrzeżenia powinniśmy złożyć przed jego podpisaniem.

 

Jest to najskuteczniejszy sposób na odwiedzenie funkcjonariusza od pomysłu sprawdzania zawartości naszego bagażnika, ponieważ sporządzony protokół (który żądamy) może być podstawą do wszczęcia postępowania skargowego wobec funkcjonariusza przeprowadzającego kontrolę. Często zdarza się tak, że funkcjonariusze odstępują od zamiaru weryfikowania co też obywatel może przewozić w bagażniku, w szczególności wtedy, gdy robią to „dla zasady” i nie mają ku temu tak właściwie żadnych konkretnych powodów. Rozsądny funkcjonariusz wie, że grozi mu za to skarga (której skutkiem będzie wyciągnięcie konsekwencji służbowych wobec funkcjonariusza – w sytuacji gdy kontrola zostanie przeprowadzona bezprawnie, może on ponieść odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny służbowej, a kary są bardzo zróżnicowane – nagana, wyznaczenie na niższe stanowisko, a nawet w skrajnych przypadkach – wydalenie ze służby), a także ewentualne zażalenie, które możemy złożyć do właściwej miejscowo prokuratury np. na czynności związane z przeprowadzeniem kontroli samochodu. Jednym z podstawowych wymogów dotyczących kontroli jest m.in. to, że winna ona się odbywać albo w obecności kierowcy albo właściciela samochodu – Policjant nie może otworzyć bagażnika gdy nie ma nas w pobliżu!

 

Warto wskazać, że jeśli sporządzone przez nas zażalenie na czynności funkcjonariusza będzie odnosić się do niedopełnienia obowiązków bądź przekroczenia uprawnień, może zostać potraktowane jako zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez funkcjonariusza z art. 231 KK – o zawiadomieniach na funkcjonariuszy już kilkakrotnie pisaliśmy na naszym blogu.

 

Ponadto, jeśli działania funkcjonariuszy naruszyły nasze dobra osobiste w jakikolwiek sposób, możemy złożyć pozew o ochronę dóbr osobistych, ponieważ każdemu z nas przysługuje prawo do prywatności.

 

Powinniśmy też pamiętać, że każdy policjant przystępujący do kontroli ma obowiązek wskazać nam kilka podstawowych informacji:

- przed rozpoczęciem czynności funkcjonariusz winien podać swój stopień służbowy, imię i nazwisko, a gdy jest to funkcjonariusz nieumundurowany ma on obowiązek pokazać legitymację służbową (najlepiej odnotujmy wszystkie dane, aby wiedzieć z kim mieliśmy do czynienia),

- kolejną kwestią jest obowiązek podania przez funkcjonariusza podstawy prawnej i przyczyny podjęcia czynności służbowej (art. 15 ust. 1 pkt 5 Ustawy o Policji – to jest podstawa prawna czynności kontrolnych!), która winna być sformułowana konkretnie i jednoznacznie (absolutnie nie mogą być cytowane fragmenty ustawy!),

- funkcjonariusz powinien poinformować nas o prawie do złożenia zażalenia do prokuratora.

 

Bardzo ciekawą kwestią, wartą zapamiętania jest to, że Inspektorom Transportu Drogowego nie przysługuje prawo do przeszukiwania ani kierowcy, ani kabiny pojazdu (idąc tym tokiem rozumowania, nie mają także prawa do sprawdzenia zawartości bagażnika). Wykracza to poza (przypisany prawem) ich zakres obowiązków, więc jeśli podczas kontroli przeprowadzanej przez ITD, inspektor podejmie decyzję o sprawdzeniu zawartości bagażnika mamy prawo wyrazić sprzeciw.  

 

W odniesieniu do Strażników Miejskich – podobnie jak Policja, mogą oni poprosić o otwarcie bagażnika, tylko i wyłącznie w sytuacji gdy mają uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary (mówi o tym art. 12 ust. 1 pkt. 3a ustawy o Strażach Gminnych, cyt. „Art. 12. 1. Strażnik wykonując zadania, o których mowa w art. 10 i 11, ma prawo do:

3a) dokonywania kontroli osobistej, przeglądania zawartości podręcznych bagaży osoby:

  1. a) w przypadku istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary,”

 

Kontrola osobista

 

 

Zgodnie z obowiązującymi przepisami przedstawiciele wymienionych wcześniej służb oprócz Straży Leśnej, mają też prawo do przeprowadzenia kontroli osobistej kierowcy i pasażerów samochodu.

 

Sama kontrola osobista polega na sprawdzeniu zawartości odzieży jaką mamy na sobie, a także przedmiotów, które znajdują się na naszym ciele (np. torebka, futerał na tel. komórkowy itd.). Bardzo ważną kwestią do zapamiętania jest fakt, że kontrola powinna odbyć się bez odsłaniania zakrytych powierzchni ciała. Co więcej, kontrolę osobistą powinna wykonywać osoba tej samej płci (w wyjątkowych przypadkach takich jak np. zagrożenie życia, zdrowia ludzkiego może to być funkcjonariusz płci przeciwnej). Poza tym, kontrola osobista powinna odbywać się w miejscu ustronnym, bez obecności innych osób.

 

W odniesieniu do kontroli osobistej również możemy złożyć skargę na funkcjonariusza (tak samo jak przy kontroli drogowej), a także pozew o ochronę dóbr osobistych.

 

Tak samo jak i w przypadku kontroli drogowej i sprawdzenia zawartości bagażnika samochodu, tak i kontrola osobista może być przeprowadzona tylko i wyłącznie w sytuacji uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary. Muszą zaistnieć przesłanki, które dadzą podstawę do przeprowadzenia takowej kontroli – nie jest ona obligatoryjna i zawsze winniśmy pytać o podstawy kontroli.

KAŻDA kontrola – osobista, przeglądanie zawartości bagażu, sprawdzanie zawartości bagażnika naszego pojazdu nie może być przeprowadzana obligatoryjnie, w ramach każdego rutynowego zatrzymania pojazdu. Jest to takie uprawnienie organów, które w sposób istotny ogranicza nasze prawo do nietykalności osobistej i prywatności (co zresztą jest zagwarantowane każdemu obywatelowi przez Konstytucję), dlatego też powinniśmy trzymać rękę na pulsie i pilnować aby przeprowadzanie kontroli bagażnika lub kontroli osobistej należało do wyjątkowych przypadków.

 

KK z Anuluj-Mandat.pl

 

Idąc za tym tokiem rozumowania (że przepisy bardzo precyzyjnie regulują uprawnienia opresyjne funkcjonariuszy i nie ma tu miejsca na wykładnię rozszerzającą) wszelkie akcje typu "prewencyjna obława, w której kontroluje się alkomatem każdego zatrzymanego kierowcę" (są często i radośnie nagłaśniane przez główne media takie akcje, że policjanci zatrzymują ruch stawiając bramkę i każdemu kierowcy jak leci każą dmuchać) są bezprawne i powinny się kończyć lawiną skarg na funkcjonariuszy. Bowiem wszelkie kontrole osobiste – a do takich z pewnością należy kontrola trzeźwości - winny mieć swoje uzasadnienie podejrzenia popełnienia czynu zabronionego. Nie może być tak, że każdy kierowca to potencjalny przestępca. Uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zabronionego to np. woń alkoholu wydobywająca się z pojazdu, dziwne zachowanie kierowcy, zgłoszenie uczestników ruchu drogoweg0 etc. -i wtedy taka kontrola jak badanie alkomatem jest całkowicie uzasadniona. Jednak ustawianie bramek i łapanie każdego kierowcy po kolei celem "dmuchania" jest według nas elementarnym naruszeniem podstawowych wolności obywatela i to nie tylko prawa do swobodnego przemieszczania się. Podobnie zresztą jak kwestia ewentualnego przeszukania samochodu, gdy wykracza ona swoim przebiegiem poza zakres zwykłej kontroli drogowej i jest już obwarowane ostrzejszymi przepisami (chociażby zatwierdzenie czynności przez prokuratora). Pytanie tylko kiedy kończy się czynność kontroli, a kiedy zaczyna się standardowa czynności przeszukania samochodu, która jest znacznie poważniejsza kwestią. Jesteśmy zdania, że policjant może sobie zerknąć do bagażnika ("rzucić okiem") czy kierowca nie przewozi np. kilograma amfetaminy, ale już grzebanie w schowkach, przewracanie bagażnika do góry nogami to już przeszukanie z koniecznością zatwierdzenia przez prokuratora.

 

Więcej na temat naszych praw i obowiązków podczas kontroli drogowej w Poradniku Anuluj-Mandat.pl

http://anuluj-mandat.pl/blog/post/poradnik-dla-kierowcow-podczas-kontroli-drogowej

 

W przypadku złamania nadużyć funkcjonariuszy lub gdy poczujecie się pokrzywdzeni rekomendujemy porady naszych Prawników, będących autorami analiz na tym blogu:

http://anuluj-mandat.pl/advice

 

Przypominamy przy tym, ze darmową ochronę anuluj-mandat.pl (wartą ponad 300 zł) można uzyskać zostając betatesterem pewnej aplikacji drogowej. Serdecznie zachęcamy do tworzenia wspierającej się i ostrzegajacej wzajemnie społeczności kierowców. Bądź świetnie poinformowany, pomagaj innym i nie płać ani za bezprawne mandaty ani za nasze usługi :-)

http://anuluj-mandat.pl/coyote



Kategorie